پایگاه خبری تحلیلی بانک مردم ـ محسن جندقی*: بانکداران از دیدن و شنیدن اخبار پیشرفت و توسعه فین‌تک وحشت دارند چراک   ه آنها بهتر از هر کس دیگر می‌دانند که دوران واسطه‌گری پول به پایان رسیده و عصر فناوری‌های دیجیتال بانکی آغاز شده است.تصور اینکه دیگر خودپردازی و کارتخوانی و اصلا پولی وجود نداشته باشد دیگر سخت نیست و همین حقیقت، بانکدارها را به خلسه‌ای عمیق فرو برده چراکه به عقیده بسیاری از هوادران دو آتشه فین‌تک‌ها، مرگ بانک‌ها نزدیک است!چه دلمان بخواهد و چه دلمان نخواهد حتی بانک‌های عظیم نیز باید روزی به اپلیکیشن‌هایی که آن را هیچ می‌انگاشتند سر تعظیم فرود آورند.فین‌تک یا فناوری‌های مالی معادل Financial technology یا FinTech صنعتی در فضای اقتصادی است و به کمپانی‌هایی اشاره دارد که با کاربرد تکنولوژی تلاش می‌کنند خدمات مالی را کارآمدتر کنند. شرکت‌های فعال در زمینه فناوری‌های مالی عموما استارت‌آپ‌هایی هستند که تلاش می‌کنند خودشان را در سیستم‌های مالی جا بیندازند و شرکت‌های سنتی را به چالش بکشند. اساسا این رویکرد که شرکت‌های فین‌تک زیرمجموعه بانک‌ها یا شرکت‌های فناوری باشند با روح فین‌تک در تضاد است و اگر تصور کنیم می‌توان خدمات فین‌تک را درون همان کمپانی‌های سنتی ارائه کرد راه خطا را در پیش گرفته‌ایم.البته و صد البته روند حضور و ظهور فین‌تک‌ها در ایران بسیار کندتر از آن است که بانک‌های داخلی برنامه‌ای برای رقابت با رقیب نرم‌افزاری خود داشته باشند.طبق آمارها و گزارش‌های رسمی تا کنون بیش از ۲۵۵ میلیارد دلار سرمایه در جهان به فین‌تک تزریق‌شده است. شاید اظهار نظر جالب مدیرعامل موسسه مالی جی‌پی‌مورگان عمق فاجعه را بتواند نشان دهد. جیمی دیمون، مدیرعامل جی‌پی‌مورگان در خصوص ظهور فین‌تک‌ها در عرصه مالی به  سهامدارانش می‌گوید: «آنها می‌خواهند سهم ما را بخورند. تک‌تک آنها دارند سعی خود را می‌کنند.»مشتری باهوش و بانک‌های تنبل‌!در دنیایی که مصرف‌کنندگان باهوش و همیشه آنلاین توقع دارند با شرکت‌ها به‌صورت آنی تعامل داشته باشند و این عده، ارتباط داشتن از طریق کانال‌های سنتی را دیگر برنمی‌تابند، بانک‌ها نمی‌توانند با روش سنتی فقط بر رویدادهای روز متمرکز باشند، بلکه باید برای بهبود نحوه خدمت‌رسانی به مشتری‌ها در آینده نظر بیفکنند.این همان هشداری است که کوین هانلی، مدیر طراحی و خدمات رویال بانک اسکاتلند - که به‌اختصار RBS خوانده می‌شود-  مطرح می‌کند:« ما در این صنعت بخش عمده زمان خود را صرف مسائل امروزی می‌کنیم و در این خصوص پیشرفت‌هایی نیز داریم… ولی نوآوری چیز دیگری است. نوآوری یعنی اندیشیدن درباره چیزی که فردا رخ می‌دهد، یعنی اجازه دهیم تغییرات ساختارشکن و جسورانه رخ دهد. این حقیقت است که بزرگ‌ترین شرکت تاکسیرانی در جهان (اوبر) هیچ خودرویی در اختیار ندارد و بزرگ‌ترین شرکت فعال در حوزه تأمین املاک (Airbnb) خود هیچ املاک و مستغلاتی ندارد.او می‌گوید در صنعت بانکداری چنین چیزهای ساختارشکنی در حال اتفاق افتادن است. شما برای جذب سرمایه، خریدوفروش ارز یا دریافت وام به یک بانک نیاز ندارید. در حال حاضر حدود ۱۵ درصد پرداخت‌ها از طریق شرکت‌های غیر بانکی ارائه‌دهنده خدمات پرداخت انجام می‌شود.قطعا این رقم در ایران بسیار ناچیز است که دلیل عمده آن محدودیت فراوان دولت برای فعالیت فین‌تک‌ها در کشور است.بانکداران: موانع زیادی برای رقابت با بانک‌ها داریمطبق نظرسنجی بخش هوشمندی اکونومیست (EIU) که با حمایت شرکت هاولت پاکارد، بین بیش از  ۱۰۰ بانکدار ارشد و ۱۰۰۰ مدیر فین‌تک انجام داده  بیش از ۹۷ درصد بانکداران مطرح کرده‌اند که فین‌تک تأثیر زیادی روی چشم‌انداز پیش روی بانکداری دارد. باوجوداین نگرانی‌های ظاهری، به نظر می‌رسد بانک‌ها برای مواجهه با این چالش، اقدامی نکرده‌اند. عمده بانکداران (حدود ۵۴ درصد) معتقدند که بانک‌ها یا این چالش را نادیده گرفته‌اند یا «درباره این دگردیسی صحبت می‌کنند اما از تغییرات خبری نیست». حتی درصد بیشتری از مدیران فین‌تک (۵۹درصد) با آنها هم‌عقیده‌اند.طبق اعتراف بانک‌ها، موانع بزرگی برای رویارویی با فین‌تک بر سر راه بانک‌هاست موانعی مانند «مسائل نرم»، نبود استراتژی دیجیتال مشخص، فرهنگ نامناسب برای تغییرات سریع و عدم توانایی برای جذب نخبگان فناوری. هِکتور لاگوس دوند، رئیس و مدیرعامل گروه مونکس مکزیکو می‌گوید: «حفظ روحیه کارآفرینی چالشی است که ما بانک‌ها با آن مواجهیم.»یک بانکدار این مسئله را چرخه معیوب می‌خواند، زیرا بانک‌ها ریسک‌ناپذیرند، آنها استعدادهای واقعی را جذب نمی‌کنند. بدون انتخاب افراد درست، آنها نمی‌توانند بهترین استراتژی‌ها را اتخاذ کنند و بدون ابتکار عمل‌های قوی در حوزه فین‌تک، آنها نمی‌توانند رهبری فناوری ریسک‌پذیر را به دست آور‌ند و الی‌آخر. استیو استرت، رئیس هیات‌مدیره و مدیر ارشد اجرایی شرکت گرین دات می‌گوید: «این شخصیت افراد است که بانکداری را به‌عنوان یک شغل انتخاب کنند و یا برخیزند و خود را یک فرد خلاق و ایده‌پرداز یا کارآفرین ببینند.» چالشی که بانک‌ها بارها آن را ذکر کرده‌اند، سیستم‌های به میراث مانده‌شان است. شبکه‌های بانک‌ها به‌ناچار بسیار پیچیده است؛ عملیات بک‌آفیس برای هزاران محصول پیچیده، نیازمند الزامات دقیق امنیتی است و باید از نظارت و قوانین دقیق و استانداردهای مدیریت ریسک پشتیبانی کنند.مساله مهم دیگر موضوع سرعت در اجرای ایده‌هاست. آیا بانک‌ها توانایی کنار آمدن و به خدمت‌گرفتن ایده‌پردازهای تکنولوژی‌های مالی را دارند؟ آیا اصلا بانک‌ها می‌توانند با این ایده‌‍‍‌پردازها کار کنند؟ آیا بانک‌ها توانایی اجرای سریع ایده‌های مالی را دارند؟برای اینکه ضرورت موضوع را درک کنید باید بدانید که تام چی (Tom Chi) بنیان‌گذار آزمایشگاه Skunk Works گوگل موسوم به Google X ادعا کرده فاصله زمانی میان ایده اولیه Google Glass و ساخت نخستین نمونه از این عینک – ولو ابتدایی و ناقص – فقط شش ساعت بوده است.این یک زنگ هشدار است چراکه بانک‌ها به دلیل ترس یا عدم احساس ضرورت و نیاز، فاقد چنین سرعتی در حوزه نوآوری هستند. به همین دلیل است که RBS بخش نوآوری فناوری داخلی خود را ارتقا بخشیده تا با تلاش و کوشش، بتواند در این عرصه حرفی برای گفتن داشته باشد.در همین حال رأس وینرایت مدیر جهانی خدمات مالی شرکت SAP می‌گوید افزایش سرمایه‌گذاری در فین‌تک  ثابت می‌کند که صنعت بانکداری در حال گذر و تغییراتی است که به‌زودی رخ خواهد داد.او با اشاره به اینکه فقط در سال ۲۰۱۵ سرمایه شرکت‌های فین‌تک، در جریان ۲۵ دادوستد، به ۲.۳ میلیارد دلار افزایش یافته است، اظهار داشت: شرکت‌های ارائه‌دهنده فین‌تک در حال تغییر دادن شیوه ارسال (delivery) و مصرف (consumption) خدمات مالی هستند. آن‌ها نسل دیجیتال را هدف گرفته‌اند و با رو کردن نوآوری‌ها، بر نقطه اصلی دست گذاشته‌اند.وینرایت می‌گوید ازآنجاکه فناوری‌های دیجیتال نقش عظیمی در شیوه تعاملات صنعت مالی با مشتریان و کارکنان خود دارند، شرکت‌ها باید یک پایه و اساس مستحکم برای تغییرات دیجیتال خود تدارک ببینند. ناموفق بودن در این کار و نیز تردید و واهمه شرکت‌ها، باعث می‌شود آن‌ها مشتریان خود را از دست بدهند و سهم بازار خود را به دیگران واگذار نمایند. از آن‌سو، بازیگران چالاک‌تری که قادرند از فناوری، به‌گونه‌ای بهتر و حرفه‌ای‌تر برای بهبود تجربه مشتری استفاده کنند، بیش از دیگران می‌توانند نظرات مشتریان را جلب کرده و به تعداد هواداران خود بیفزایند.بانک‌ها‌ زنده می‌مانند اگر...فین‌تک‌ها در ایران به علت محدودیت فراوان و نبودن قوانین با مشکلات عدیده‌ای مواجه هستند تا جایی که بانک مرکزی به عنوان متولی فین‌تک‌ها سرانجام تهدیدهای خود را عملی کرد و راه فعالیت فین‌تک‌های داخلی (مانند باهمتا و پی پینگ) را در تابستان امسال (۱۳۹۵) بست تا تقابل سیاست‌گذار سنتی که حتی در تدوین آیین‌نامه‌ها نمی‌تواند سریع باشد با فین‌تک‌هایی که سرعت توسعه آنها مثال‌زدنی است آشکار شود.البته دولت سرانجام موجودیت فین‌تک‌ها را پذیرفت و به آنها دستور داد که برای فعالیت مجوز بگیرند. واقعیت تلخ همین جاست که دولت بوروکرات که هنوز نظام اداری‌اش وابسته به کاغذبازی ‍‍است، مجریان تکنولوژی نوین و دیجیتال را مجبور به کاغذبازی می‌کند تا بدانیم همچنان سیاستمداران و سیاست‌گذاران بزرگترین چالش برای فعالیت فین‌تک‌ها هستند. این می‌تواند خبر خوبی برای بانک‌های داخلی باشد اما این خوشی دوام چندانی نخواهد داشت چراکه مسوولان دولتی نیز حداقل برای حفظ ظاهر هم شده خود را هوادار تکنولوژی و توسعه دیجیتال نشان می‌دهند و نمی‌توانند مقابل فین‌تک‌های قانونمند جبهه بگیرند.با وجود اینکه سرعت توسعه فین‌تک‌ها از سرعت قانونگذاری این عرصه در کشور بیشتر است اما دولتی‌ها سعی کرده‌اند که خود را در کنار فین‌تک‌های داخلی نشان دهند نه در مقابل آن.در چنین شرایطی بانک‌ها چگونه باید به آینده امیدوار باشند؟ بانک‌هایی که با ابلاغ بخشنامه‌ای از سوی بانک مرکزی برای اجرای استاندارد جدید حسابداری IFRS مشخص شده که وضعیت شکننده‌ای دارند چگونه می‌توانند در مقابل فعالیت فین‌تک‌های وحشتناکی که هر روز بر محبوبیت آنها اضافه می‌شود بایستند.بررسی روند استفاده از بانکداری الکترونیکی و تراکنش‌های الکترونیکی در کشور نشان می‌دهد که برخلاف تصور عده‌ای که فرهنگ‌سازی برای بانکداری الکترونیکی در کشور را زمان‌بر می‌دانستند، آمارها نشان می‌دهد که مردم سریعتر از توسعه بانکداری الکترونیکی فرهنگ‌سازی کرده‌اند.بررسی آمارها نشان می‌دهد استقبال از بانکداری الکترونیکی به صورت فزاینده‌ای در حال افرایش است و حتی قیاس ماهیانه شاخص‌ تراکنش‌ها این موضوع را تایید می‌کند.به عنوان مثال گزارش رسمی شبکه ارتباط پرداخت الکترونیکی بانک مرکزی در مهرماه امسال (۱۳۹۵) نشان می‌دهد که تعداد تراکنش به وسیله موبایل بیش از ۴ برابر تعداد تراکنش ار طریق ابزارهای اینترنتی بوده است.به نظر می‌رسد در میان‌مدت بانک‌ها به این نتیجه خواهند رسید که به جای اینکه در مقابل فین‌تک‌ها قرار گیرند در کنار آنها بایستند؛ همان طور که بانک‌های داخلی در مقابل چالش‌های قبلی این را نشان دادند. مثلا بانک‌ها وقتی موضوع بیمه‌ها وسوددهی آنها جدی شد خود تاسیس به شرکت‌های بیمه‌ای کردند. یا بانک‌های بزرگ شرکت‌های پرداخت الکترونیک را ثبت کردند و...اگر بانک‌ها می‌خواهند همچنان زنده بمانند حتما و حتما باید خود به یک فین‌تک با ایده‌های جدید بیفتند و هر چه زودتر باید این کار را انجام دهند. به عنوان مثال قطعا فین‌نکی که نام یا پشتوانه بانک ملت را دارد در ایران که وابسته به نام‌ها و برندهاست بیشتر از فین‌تکی که به صورت مستقل وارد عرصه مالی می‌شود مورد استقبال قرار خواهد گرفت.برای این کار بحث اصلی موضوع ثبت فین‌تک نیست بلکه موضوع ایده‌های ناب و بومی است که بانک‌ها به سختی با آن کنار می‌آید چراکه برای اجرای یک ایده ناب باید آن در کارگروه مربوطه دوره مطالعاتی خودرا بگذراند، در هیات‌مدیره تصویب شود، کارگروه اجرایی تشکیل شود، بانک مرکزی موافق باشد و از لحاظ اجرایی افراد خبره حاضر باشند به صورت مقطعی جذب شوند. قطعا با چنین بوروکراسی‌ای ایده‌های ناب راهی جز شکست ندارند چراکه ایده‌های بهتر و سریع‌تر از آنچه که بانکداران سنتی فکرش را هم بکنند توسط دیگران اجرایی می‌شود.بانک‌ها اگر می‌خواهند قربانی فین‌تک‌ها نشوند باید عملا دست به کار شوند و گرنه در آینده‌ای نه چندان دور یک اپلیکیشن به راحتی می‌تواند همه کارهای یک بانک، باسابقه چندین ساله را انجام دهد و از روی جناره آن رد شود!اسلاومیر لاچوفسکی، بانکدار و اقتصاددان معروف لهستانی که متخصص بانکداری موبایلی است مدتی پیش به ایران سفر کرد در راه بازگشت به کشور خود پرده از واقعیتی برداشت که زنگ خطر آن خیلی وقت پیش به صدا درآمده است. وی گفت: «از نگاهِ من به‌عنوان کسی که بیش از ۲۵ سال در مدیریتِ خدمات تجربه داشته‌ام و از فناوری برای خدمت‌رسانی به مشتریان استفاده کرده‌ام، آنچه شما در ایران می‌بینید، فضایی آماده برای کارهای بزرگ است. من به خیابان‌های تهران رفتم و دیدم که در همه خیابان‌ها، شعبه‌های فراوانی از بانک‌های مختلف وجود دارد. احساس کردم واقعا شگفت‌انگیز است، اما روزی این شعبه‌ها برچیده خواهند شد. شاید نه همه آنها، اما ۵۰ درصد از آنها در ۱۰ سال آینده بسته خواهند شد و فناوری‌های نوین جایگزین آنها خواهند شد. می‌توانم بانک بدون شعبه را در ایران تصور کنم. عصر دیجیتال در حال ورود به ایران است.*مدیرمسوول پایگاه خبری بانک مردمپیوست‌ها: آخرین آمار تراکنش‌های الکترونیکی بانکی:  منابع آماری و اطلاعات بانکی: بانک مرکزی جمهوری اسلامی، شبکه پرداخت الکترونیکی (شاپرک)، راه پرداخت، آی تی ایران