عبدالناصر همتی مردادماه ۱۳۹۷ به‌عنوان رئیس‌کل بانک مرکزی انتخاب شد. همتی در حالی به‌عنوان رئیس‌کل بانک مرکزی انتخاب شد، که دو ماه قبل‌تر، تازه به‌عنوان سفیر ایران در چین معرفی شده بود.
او در مدت کمتر از یک سالی که در این سمت حضور داشته است، بسیار فعال بوده و علاوه بر بخش‌نامه‌ها و تصمیمات مهمی که بانک مرکزی در این مدت داشته، عبدالناصر همتی، شخصا سفرها و دیدارهای متعددی با مقامات کشورهای دیگر داشته است.
مبادلات با کشورهای دیگر، یکی از معضلات همیشگی ایران در سال‌های اخیر بوده است. ایران در طول این سال‌ها، برای انجام مبادلات ارزی با سایر کشورها، روش‌های مختلفی را از انتقال دلار با هواپیما گرفته تا استفاده از «ب.ز»ها امتحان کرده است.
اما به نظر می‌رسد که دولت و بانک مرکزی در سال گذشته، رویکرد تعامل را برای حل این معضل همیشگی در پیش گرفته‌اند. ایجاد کانال مالی با کشورهای مختلف و ایجاد کانال مالی با اروپا، از جمله دستاوردهایی است که برای بانک مرکزی در این دوره مطرح می‌شود، هر چند عملیاتی شدن این کانال‌های مالی همچنان در هاله‌ای ابهام است.
در ادامه نگاهی به دیدارها و تعاملات متعدد رئیس‌کل بانک مرکزی ایران با مقامات عالی‌رتبه کشورهای دیگر داریم.
نگاهی گذرا به سفرهای همتی در سال اخیر
مهرماه ۹۷ و پیروِ ملاقات روسای جمهور ایران و روسیه در تهران، رئیس‌کل بانک مرکزی به‌منظور مذاکره در رابطه با ارتقای روابط بانکی و مالی دو کشور در رأس هیئتی به روسیه سفر و با الویرا نابیولینا، رئیس‌کل بانک مرکزی روسیه ملاقات کرد.
در این ملاقات در رابطه با مسائل مختلفی ازجمله استفاده از ارزهای ملی در روابط تجاری دو کشور، استفاده از سیستم‌های پیام‌رسانی مالی دو کشور، افزایش سطح روابط کارگزاری دو کشور و تأمین مالی پروژه‌های عمرانی و توسعه‌ای کشور بحث و تبادل‌نظر شد.
۱۳ آذر ۱۳۹۷، رئیس‌کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با سفیر چین در تهران دیدار کرد. همتی و سفیر چین در خصوص روابط بانکی و مالی دو کشور و نحوه ارتقای این روابط بحث و تبادل‌نظر کردند.
۱۶ بهمن ۹۷، دکتر همتی رئیس‌کل بانک مرکزی ایران که به بغداد سفر کرده بود، با دکتر علی العلاق رئیس‌کل بانک مرکزی عراق، درباره مکانیزم پرداخت مالی بین ایران و عراق توافق کردند و جزییات این توافق، به امضا دو طرف رسید.
یک ماه بعد، عبدالناصر همتی، رئیس‌جمهور کشور را در سفر به عراق همراهی کرد. رئیس‌کل بانک مرکزی پس از این سفر، از شکل‌گیری تحول در ترکیب کالاها و خدمات صادراتی و مقاصد تجاری ایران خبر داد و بحث حذف دلار مبادلات منطقه‌ای و جهانی را مطرح کرد.
اسفندماه، سفیر انگلیس در تهران هم با مقامات بانک مرکزی دیدار کرد. البته در اخبار منتشرشده از دیدار، خبری از حضور همتی در جلسه وجود نداشت. سفارت انگلیس در تهران، پس از این دیدار در صفحه توئیتر خود با اشاره به دیدار سفیر این کشور با مقامات بانک مرکزی نوشت: «ملاقات خوبی روز سه‌شنبه در بانک مرکزی ایران انجام شد که طی آن در مورد INSTEX و حمایت بریتانیا از روابط تجاری با ایران صحبت شد.»
۱۷ فروردین امسال، نخست‌وزیر عراق در سفری که به تهران داشت، با همتی هم ملاقات کرد. پس از این دیدار، دو طرف موافقت کردند که در جهت تکمیل و اجرایی کردن توافقات مالی و بانکی دو کشور، عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی در اولین فرصت عازم عراق شود.
همتی همان روزها در یک یادداشت اینستاگرامی نوشت: «روند توافقات به‌خوبی پیش می‌رود. موضوع توافقات مالی و بانکی دو کشور نیز که در دیدار بهمن ۹۷ اینجانب از بغداد به امضای رؤسای کل بانک‌های مرکزی دو کشور رسید و نحوه تکمیل و اجرای سریع‌تر آن موردتوجه ویژه رئیس‌جمهور اسلامی ایران و نخست‌وزیر عراق قرار گرفت و دو طرف در مورد عزیمت اینجانب به عراق در آینده نزدیک تأکید کردند.»
فردای آن روز، رئیس‌کل بانک مرکزی با وزیر اقتصاد عراق هم دیدار کرد این دو، در زمینه تبادلات بانکی و مالی دو کشور، افزایش حجم تجارت طرفین، توازن بین صادرات و واردات و نحوه وصول مطالبات ایران از عراق گفت‌وگو و تبادل‌نظر کردند.
۲۹ فروردین ۹۸، رئیس‌کل بانک مرکزی به‌صورت جداگانه با سفرای سوئیس و ترکیه در تهران دیدار کرد و با آنان در خصوص تسهیل مبادلات ارزی میان ایران و این دو کشور گفت‌وگو کرد.
رئیس‌کل بانک مرکزی در دیدار با مارکوس لایتنر، سفیر سوئیس در تهران، با تأکید بر توسعه روابط مالی و تجاری در راستای منافع طرفین، عنوان کرد: «جمهوری اسلامی ایران، از تلاش‌ها و پیگیری‌های دولت سوئیس استقبال می‌کند و ارتقای تجارت با سوئیس را در راستای منافع دو کشور ارزیابی می‌کند.»
دکتر همتی ادامه داد: «تسریع در گشایش کانال بانکی میان دو طرف، می‌تواند نشانه مثبتی از حرکت دولت‌ها به سمت هماهنگ‌سازی سیاست‌های تجاری و مالی بین‌المللی خود بر اساس منافع متقابل و نه بر اساس فشارهای خارجی تلقی شود و این روند باید مورد حمایت و تقویت قرار گیرد.»
همچنین رئیس‌کل بانک مرکزی در دیدار با دریا اورس، سفیر ترکیه ضمن تأکید بر حجم بالای مبادلات میان دو کشور، خواهان افزایش هرچه بیشتر همکاری‌ها میان بانک‌های دو کشور برای تسهیل فعالیت‌های تجاری شد.
همتی ۲۴ اردیبهشت ۹۸ در ساختمان بانک مرکزی، با سفیر اتریش در تهران، آقای اشتفان شُلتس ملاقات کرد. تسهیل نقل و انتقالات ارزی میان دو کشور و حمایت‌های اتریش از کانال ویژه مالی اروپا با ایران (INSTEX)، از جمله موضوعات این جلسه بود.
سفر به کره جنوبی، آخرین سفر همتی بوده است. همتی هفته گذشته و همزمان با موج سفرهای هموطنان در تعطیلات نیمه خرداد، به سئول سفر کرد.
به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، دکتر عبدالناصر همتی طی سفر به کره جنوبی در دیدار با رئیس بانک مرکزی، خواستار اقدام جدی مسئولین کره در حل مشکلات بانکی دو کشور شد.
همتی دیدار با رئیس بانک مرکزی کره جنوبی، از کاهش حجم مبادلات اقتصادی دو کشور از سال گذشته میلادی که عمدتا به دلیل تحریم‌های امریکا بوده گلایه کرده است.
آقای لی، رئیس بانک مرکزی کره جنوبی هم از نحوه عمل بانک‌های کره‌ای که عمدتاً به دلیل نگرانی آنها به خاطر اعمال جریمه امریکا است، ابراز تاسف و اعلام کرده که تمام تلاش خود را برای پیگیری و حل موضوع به کار خواهد برد.
دکتر همتی در جریان این سفر با معاون نخست‌وزیر و وزیر اقتصاد و مالیه کره و همچنین معاون وزیر تجارت و انرژی کره هم دیدار کرده است.
مقاصد سفرهای همتی کدام است؟
با نگاهی به دیدارها و سفرهای بین‌المللی همتی در ماه‌های اخیر، این کشورها را می‌توان در دو دسته جای داد: دسته اول کشورهایی با بیشترین تبادلات تجاری هستند و در دسته دوم کشورهای مرتبط با کانال مالی اروپا دیده می‌شوند. در دسته اول، چین، عراق، ترکیه و کره جنوبی قرار دارند که از جمله اصلی‌ترین مقاصد تجاری ایران در سال‌های اخیر بوده‌اند.
به این لیست باید امارات، افغانستان و پاکستان را هم اضافه کرد که درون لیست ده کشوری هستند که ایران بیشترین صادرات را به آنها داشته است. بانک مرکزی ایران، در سال اخیر تعاملات خوبی را با کشورها هم آغاز کرده است. حتی بازار ارز دبی که روزگاری تعیین‌کننده نرخ ارز در ایران بود و قرار بود این نقش خود را به بازار عراق بدهد، فروردین‌ماه امسال دوباره به هاب ارزی ایران تبدیل شد و بانک مرکزی ایران، روزنه‌های موجود در کانال دبی را مجددا فعال کرد تا نشان دهد مسئولان، در کنار تاسیس بازار متشکل ارزی، از بازار ارز دبی غافل نیستند.
همچنین سفر مقامات ارشد کشورهای دیگر به تهران، از جمله نخست‌وزیر پاکستان (اردیبهشت امسال) و نخست‌وزیر ژاپن (در روزهای آینده) را هم می‌توان دیگر تکه‌های پازل معاملات ارزی ایران با کشورهای دیگر دانست.
از طرف دیگر، همتی با سفرای سوئیس، انگلیس و اتریش در تهران دیدار کرده است. تحرکات اخیر در ایران در راه اصلاح قوانین پول‌شویی و ادامه مذاکرات مقامات با کشورهای اروپایی نشان‌دهنده این است که ایران همچنان به انجام مبادلات ارزی با کشورهای اروپایی امیدوار است.
راهی بهتر از انتقال پنهانی پول؟
ایران در دهه اخیر، روش‌های مختلف و بعضا عجیبی را برای تبادلات ارزی طی کرده است. پدید آمدن دلالانی که به‌واسطه انتقال ارز بین مرز کشورها، میلیون‌ها دلار درآمد کسب کردند و همچنین گم شدن و یا بلوکه شدن اموال ایران در کشورهای مختلف، از نتایج این سیاست‌ها بود.
اقدامات عبدالناصر همتی در بازه یک‌ساله حضور در بانک مرکزی نشان از توجه او به قانون داشته است. هنوز زمان زیادی از فعالیت‌های بین‌المللی همتی نمی‌گذرد. باید دید که این مذاکرات و تعاملات، در آینده چه نتایجی خواهد داشت و این کشورها یک کانال موقتی برای تبادل محدود کالا می‌شوند یا تبادلات پایداری با آنان خواهیم داشت.
