پایگاه خبری تحلیلی بانک مردم: رشد همزمان اما نامتقارن دلار و سکه، باعث شده سکه با اختلافی بی‌سابقه از ارز جلو بزند؛ اختلافی که به‌گفته فعالان بازار از نوسان جهانی طلا تا محدودیت عرضه داخلی و فشار رفتارهای انتظاری تغذیه می‌شود.

به گزارش بانک مردم و به نقل از تسنیم، در حالی که بازار ارز در هفته‌های اخیر بی‌قرار بوده و دلار، خود را به کانال 118 هزار تومان رسانده است، اما رفتار بازار سکه به‌طور کامل از منطق معمول فاصله گرفته و با سرعتی بسیار بیشتر از دلار اوج گرفته است. رکوردهای تازه سکه طی روز گذشته ـ که حتی تا کانال 126 میلیون تومان هم پیشروی کرد ـ نشان می‌دهد در این بازار صرفاً با یک افزایش قیمتی ساده مواجه نیستیم، بلکه با پدیده‌ای طرفیم که از چندسو تغذیه می‌شود و در حال ساختن یک سطح قیمتی جدید است. پرسش اصلی اکنون این است: چرا سکه این‌قدر جلوتر از دلار می‌دود؟

در گفت‌وگوی اختصاصی با نادر بذرافشان، رئیس اتحادیه طلا و جواهر تهران، تلاش کردیم به لایه‌های پنهان‌تر این شکاف پی‌درپی و معنای آن برای آینده بازار برسیم.

بذرافشان در ابتدای گفت‌وگو با اشاره به وضعیت غیرعادی بازار گفت: حباب سکه الان حدود 7.5 میلیون تومان است. چند ماه است این حباب در بازه‌ی پنج تا هشت میلیون تومان نوسان می‌کند و همین نشان می‌دهد بخش مهمی از قیمت امروز سکه، ریشه در ارزش واقعی آن ندارد.

او سپس به تجربه چند سال گذشته اشاره کرد و ادامه داد: در سال‌های قبل فاصله رشد دلار و سکه نهایتاً یک تا پنج درصد بود. به عبارتی بازارها تقریباً هم‌مسیر حرکت می‌کردند. اما از سال گذشته تا الان، این نسبت به حدود 54 درصد رسیده و به یک سطح تعادلی جدید تبدیل شده است.

حالا دیگر نمی‌توان گفت اختلاف سکه و دلار یک ناهنجاری مقطعی است؛ به نظر می‌رسد بازار با یک قاعده تازه کار می‌کند.

اما چه چیزی این قاعده تازه را شکل داده؟ بذرافشان تأکید کرد بخش بزرگی از پاسخ این پرسش در بازار جهانی طلا است. او توضیح داد: در دنیا روند استخراج طلا کاهش پیدا کرده، هزینه‌های تولید بالا رفته و از طرف دیگر کشورهای بزرگ به‌طور بی‌سابقه‌ای در حال سرمایه‌گذاری روی طلا هستند.

این یعنی سمت عرضه در فشار، سمت تقاضا رو به رشد و نتیجه طبیعی آن افزایش قیمت جهانی است. تحلیل‌های معتبر جهانی حتی پیش‌بینی کرده‌اند قیمت اونس می‌تواند به 5000 دلار برسد. این اتفاق اگر رخ دهد، فضای بازار داخلی را هم کاملاً متحول خواهد کرد.

اما فقط بازار جهانی نیست. بذرافشان به عوامل داخلی نیز اشاره کرد: در بازار داخل، افزایش نرخ ارز، بالا بودن حجم تقاضا، محدود بودن عرضه و همچنین برخی خبرهای سیاسی و انتظاری، همه با هم باعث شده‌اند سرعت رشد سکه بسیار بیشتر از دلار باشد. سکه همیشه نسبت به خبر و هیجان حساس‌تر از دلار واکنش نشان می‌دهد.

با این حال بررسی‌های میدانی تسنیم نشان می‌دهد ماجرا از این هم چند لایه‌تر است. بازار سکه این روزها نه‌تنها از دلار جلو افتاده، بلکه از رفتار طبیعی خودش نیز عبور کرده است. چند روند پنهان در شکل‌گیری این وضعیت نقش دارد:

نخست، برتری روانی و احساسی سکه به‌عنوان پناهگاه تورمی سریع. در دوره‌هایی که مردم نسبت به آینده اقتصادی دچار تردید می‌شوند، سکه از ارز هم جلو می‌افتد، چون خریدش آسان‌تر است، نگهداری‌اش راحت‌تر است و نقدشوندگی‌اش در کوتاه‌مدت بالاست. این منجر به ورود بخشی از نقدینگی سرگردان به سکه شده است.

دوم، کمبود ابزارهای پوشش ریسک در بازار طلا. برخلاف بازار ارز که ابزارهایی مانند حواله، سپرده ارزی و معاملات آتی به شکل محدود وجود دارد، در بازار سکه تقریباً تمام تقاضا روی «سکه فیزیکی» خالی می‌شود. همین موضوع باعث انباشت فشار تقاضا روی کالایی می‌شود که ظرفیت عرضه‌اش محدود است.

سوم، انتقال تقاضا از طلاهای خرد به سکه. جهش هزینه‌های اجرت ساخت و افت قدرت خرید مردم، تقاضای طلاهای زینتی را به سکه منتقل کرده. خانوارهایی که پیش‌تر طلای سبک می‌خریدند، حالا برای حفظ ارزش پولشان سکه را انتخاب می‌کنند. این مهاجرت تقاضا، شیب افزایش قیمت سکه را بیشتر کرده است.

چهارم، فاصله زیاد میان سیاست‌گذاری عرضه و واقعیت بازار. بانک مرکزی ابزارهای بسیار بیشتری برای مدیریت بازار ارز دارد، اما در بازار سکه تنها عرضه رسمی محدود ـ مانند حراج، ضرب سکه یا گواهی سپرده ـ در اختیارش است. همین عدم تقارن باعث می‌شود هر بار بازار با کوچک‌ترین تنش روبه‌رو می‌شود، سکه سرعت جهشی پیدا کند.

پنجم، اثر ترکیبی اخبار سیاسی، تغییر انتظارات و آماده‌باش سرمایه‌گذاران. بازار سکه همیشه زودتر از دلار به تغییر انتظارات سیاسی واکنش نشان می‌دهد و این مسئله در هفته‌های اخیر کاملاً دیده شد. هر سیگنال کوچک از آینده سیاست خارجی، پیش از آنکه در بازار ارز اثر بگذارد، سکه را تکان می‌دهد.

مجموع این عوامل نشان می‌دهد شکاف ایجادشده بین دلار و سکه نه حاصل یک جهش اتفاقی، بلکه نتیجه یک ساختار جدید انتظارات، محدودیت‌ها و جریان نقدینگی است.

اکنون که هم بازار جهانی طلا رو به صعود است و هم ساختار داخلی عرضه سکه کشش کافی ندارد، طبیعی است که سکه در مسیر خود تندتر حرکت کند و حتی فاصله بیشتری از دلار بگیرد.

بازار امروز بیش از هر چیز «بازار انتظارات» است؛ بازاری که در آن سکه به نوک پیکان واکنش‌های هیجانی و تحلیلی تبدیل شده و تا زمانی که برآیند سیگنال‌های اقتصادی و سیاسی تغییر نکند، این واگرایی ادامه خواهد داشت.