دلیل آن واضح است؛ اقتصاد ما به‌شدت بانک‌محور است و این بانک‌ها هستند که در بحث تامین مالی بخش اقتصاد، حرف نخست را می‌زنند. بنابراین، اگر به هر دلیلی حمایت‌های بانکی که از مسیر تسهیلات‌دهی و تامین اعتبار انجام می‌شود، به شکل کامل نباشد و سختگیری‌هایی در این زمینه وجود داشته باشد، دغدغه مالی تولیدکنندگان همچنان پابرجا خواهد ماند و رفع مشکل سرمایه در گردش واحدهای تولیدی همچنان چالش اصلی فعالان این بخش خواهد بود.
به یقین مهم‌ترین نکته درباره تامین مالی بخش اقتصاد، بانک‌محور بودن اقتصاد ایران است؛ وابستگی ۹۰ درصدی تولیدکنندگان به بانک‌ها سبب شده تا با برآورده نشدن خواسته‌های‌شان از سوی نظام بانکی، مشکلات‌شان تشدید شود و فعالیت‌شان تحت‌الشعاع این بی‌مهری قرار گیرد. در همین راستا، همواره تاکید بر این بوده که تغییراتی در حوزه تامین مالی بخش اقتصاد اتفاق بیفتد و جایگزین‌های دیگری برای بانک‌ها انتخاب شود. جایگزین‌های غیر‌بانکی همچون بازار سرمایه و صندوق‌های سرمایه‌گذاری؛ موضوعی که وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز بر آن تاکید دارد.
رضا رحمانی با بیان اینکه ضرورت رساندن سرمایه در گردش به تولید مانند آب به درخت است تاکید کرده که نبود نقدینگی، بی‌ثباتی رویه‌ها و بی‌ثباتی نرخ مواد اولیه از جمله مشکلات بر سر راه تولیدکنندگان است اما متاسفانه نظام تامین مالی تولیدکنندگان ما حدود ۹۰ درصد وابسته به بانک است و می‌توان این مشکل را بزرگ‌ترین تفاوت ایران و دنیا بر‌شمرد زیرا دیگر کشورها از طریق بازار سرمایه در رفع نیازهای مالی تولیدکنندگان گام بر‌می‌دارند. وزیر صنعت، معدن و تجارت تصریح کرده است به دنبال یافتن یا ایجاد منابع مالی دیگری به غیر از بانک‌ها، برای تامین مالی تولیدکنندگان هستیم که از آن میان می‌توان به بازار سرمایه و صندوق‌های سرمایه‌گذاری اشاره کرد.
در راستای تحقق این هدف کارشناسان بر این باورند که نظام تامین مالی در اقتصاد ایران نباید فقط بر پایه بانک‌ها بچرخد و بازار سرمایه باید نقش مسلطی را در آن ایفا کند. در همین زمینه نیز تاکید می‌کنند باید بازار سرمایه از توسعه‌یافتگی و عمق بیشتری برخوردار شود و در راستای دستیابی به این مهم گام‌های اساسی برداشته شود و با بکارگیری برخی روش‌ها، نقدینگی‌های سرگردان در کشور از مسیر بازار سرمایه و بازار پول به تولید تزریق شود. به گفته کارشناسان، توسعه این بازار می‌تواند شکل جدیدی از تجهیز و تخصیص منابع را در اقتصاد ایران به وجود آورد و باعث رونق بخش تولید نیز شود.
مهدی طغیانی، کارشناس اقتصاد در این باره در گفت‌وگو با صمت با بیان اینکه ما درحالحاضر حجم بالایی از نقدینگی در کشور داریم که به جای اینکه در بخش مولد کشور به کار آید، در بخش‌های غیرمولد و کاذب انباشته شده است، گفت: این موضوع ضمن اینکه می‌تواند بازارها را دچار نوسان کند، راه بخش تولید را که بخشی مهم در اقتصاد کشور است برای دستیابی به منابع دشوار کرده است.
او با بیان اینکه این منابع موجود در کشور می‌تواند با جهت‌دهی مناسب از مسیرهای گوناگون به سمت تولید و صنعت کشور هدایت شود، افزود: در این زمینه همواره بانک‌ها هستند که محور تامین مالی قرار گرفته‌اند و نقش اصلی را در اقتصاد کشور ما ایفا می‌کنند و همه بخش‌ها و بنگاه‌های کوچک و بزرگ درخواست‌شان را به بانک‌ها ارائه می‌دهند.
وی افزود: از آنجا که نظام تامین مالی ما به‌شدت بانک‌محور است و در عمل چون بازار سرمایه در کشور ما هنوز آن توسعه‌یافتگی که باید داشته باشد را ندارد، بار زیادی از تامین مالی به بانک‌ها وارد می‌شود. این شرایط در حالی است که تامین مالی‌های بلند‌مدت وظیفه بانک‌ها نیست و این نیاز بنگاه‌های بزرگ باید به‌واسطه بازار سرمایه و صندوق‌های سرمایه‌گذاری تامین شود. به گفته طغیانی، این مسائل ساختاری سبب شده تا صاحبان کسب‌و‌کار‌ها که نیاز به تامین مالی بلند‌مدت دارند همواره از نظام تامین مالی کشور ناراضی باشند و به دلیل بالا رفتن حجم تقاضاها حتی نیازهای کوتاه‌مدت از سوی بانک‌ها به شکل درست و کامل انجام نشود.
این کارشناس معتقد است برای توسعه نظام تامین مالی و جایگزین کردن بازار سرمایه با بانک، دراین زمینه باید گام‌های اساسی در راستای توسعه بازار سرمایه برداشته شود، بهره‌گیری از ظرفیت‌های بازار سرمایه موضوعی است که در تمام کشورها مورد توجه قرار گرفته و این مهم باید در کشور ما هم نهادینه شود.
به گفته وی، در تحقق این هدف باید موانع و محدودیت‌های این بخش برداشته شود. به عنوان مثال، در همه جای دنیا شرکت‌های تولیدی و اقتصادی هستند که این شرایط را دارند تا بتوانند از طریق انتشار اوراق قرضه، تامین مالی کنند در حالی که این مهم در کشور ما به‌راحتی ممکن نیست و به شرکت‌ها به این سهولت اجازه انتشار اوراق را نمی‌دهند.
این کارشناس با تاکید بر اینکه در دنیا تنوع اوراق بسیار زیاد است و همین امر باعث شده تا کشورها اقدام به رتبه‌بندی این اوراق کنند، گفت: این در حالی است که ما در بحث تامین مالی از طریق این ابزار مالی به‌شدت با محدودیت روبهرو هستیم و ضعیف عمل کرده‌ایم.
طغیانی در ادامه افزود: اگر بخواهم به مورد دیگری در این زمینه اشاره کنم، برای مثال، اگر بنگاه اقتصادی در بورس یا فرابورس حضور نداشته باشند، این امکان برایش فراهم نیست که بتواند از بازار سرمایه تامین مالی کند که همین محدودیت سبب می‌شود در نهایت درخواستش را به بانک ارائه دهد و نیاز مالی‌اش را از بانک تامین کند.
او افزود: به هر حال، اگر قرار است بازار سرمایه و صندوق‌های فعال در این بخش، جایگزینی برای بانک‌ها به شمار آیند، باید قدم‌های اولیه را در راستای توسعه بازار سرمایه برداریم و ما نیاز داریم که به این سمت حرکت کنیم.
آلبرت بغزیان، کارشناس اقتصاد و استاد دانشگاه نیز در این باره در گفت‌وگو با صمت با تاکید بر این موضوع که همواره بانک‌ها در نظام اقتصادی ما نقش پررنگی داشته‌اند و این بانک‌ها هستند که همواره وظیفه تامین مالی را به دوش می‌کشند، افزود: این شرایط در حالی است ما در حوزه بازار سرمایه ظرفیت‌های زیادی داریم که می‌توانیم از آن بهره ببریم. برای اینکه نقش بازار سرمایه در اقتصاد کشور پررنگ شود باید برای تقویت این بخش اقدام‌های لازم انجام شود. بی‌تردید با تقویت این بازار و بهره‌گیری از ابزارهای تامین مالی بازار سرمایه، می‌توان به فرآیند تامین مالی در کشور سهولت بیشتری داد و در راستای رفع مشکلات بخش تولید گام‌های محکم‌تری برداشت.
وی با بیان اینکه در حاضر ما با حجم زیاد نقدینگی در کشور روبهرو هستیم که این مهم می‌تواند برای اقتصاد کشور به‌شدت مخرب باشد، افزود: درحالحاضر حجم زیادی از نقدینگی‌ها در کشور وارد بازار ارز، سکه، خودرو و... شده است که این بخش‌ها چون مولد نیستند و نمی‌توانند ارزش‌افزوده ایجاد کنند، برای اقتصاد مخرب خواهند بود اما همین نقدینگی اگر بتواند وارد بخش مولد کشور شود و در بخش تولید به کار‌اید می‌تواند بسیار مفید و اثر‌گذار باشد. به گفته وی، اگر این سرمایه‌های سرگردان کوچک و بزرگ به سمت بازار سرمایه و بازار اوراق بهادار هدایت شود به‌شدت می‌تواند گامی در راستای کمک به اشتغال، تولید و ثبات قیمت‌ها باشد و فعالیت‌های سوداگری را نیز کاهش دهد و مکمل مناسبی در کنار فعالیت بانک‌ها باشد. به گفته این کارشناس، اگر این نقدینگی در کشور مدیریت شود و در نهایت به سمت فعالیت‌های اقتصادی سوق یابد، نه‌تنها مخرب نخواهد بود بلکه باعث رونق بخش تولید و اقتصاد واقعی کشور می‌شود و مشکلات بخش تولید هم از این بابت رفع خواهد شد. به گفته این کارشناس، زمانی که نقدینگی‌ها به سمت فعالیت‌های غیرمولد و سفته‌بازی حرکت می‌کند و برای اقتصاد کارآیی مناسبی ندارد، می‌تواند آسیب‌زا باشد و تورم ایجاد کند اما اگر در فعالیت‌های تولیدی به کار‌اید می‌تواند رونق ایجاد کند و از تورم نیز بکاهد و این موضوعی است که به ارتقای اقتصاد کشور و رونق بخش تولید کمک خواهد کرد.
